www.naszerodowody.fora.pl

Carolina

Z Andrzejem Przewoźnikiem, sekretarzem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, rozmawia Anna Ludwig

Czy po odnalezieniu w Kobryniu szczątków polskich żołnierzy, którzy zginęli we wrześniu 1939 roku, zostały podjęte działania w celu wyjaśnienia przyczyn i okoliczności ich śmierci?

Oczywiście.
Szczątki te zostały odnalezione już jakiś czas temu. Nasi specjaliści w ciągu ostatnich trzech tygodni wspólnie ze specjalistami białoruskimi prowadzili poszukiwania w rejonie Kobrynia. W efekcie znaleźliśmy kilka miejsc, gdzie leżą szczątki żołnierzy polskich poległych w walce z Niemcami, lecz także tych, którzy później, po wkroczeniu Armii Czerwonej, zostali zamordowani przez Sowietów i działające na tamtym terenie grupy komunistyczne. To dotyczy żołnierzy, a także ochotników, którzy bronili Kobrynia przed wejściem Niemców.

Po wycofaniu się z miasta zostali dopadnięci przez te bandy i zamordowani. Odnaleźliśmy taką mogiłę w miejscowości Podziemienie koło Kobrynia. W grobie zbiorowym znajdowały się szczątki 42 osób. Byli to głównie policjanci, żołnierze i osoby cywilne biorące udział w walkach w rejonie Kobrynia.

Przeprowadziliśmy również ekshumację zwłok w drugim wskazanym miejscu, tzn. na dawnym cmentarzu katolickim w Kobryniu. Na podstawie zgromadzonych przez nas dokumentów, m.in. relacji ks. Jana Wolskiego, proboszcza parafii kobryńskiej, a także dokumentacji przekazanej przez stronę białoruską, wiedzieliśmy, że powinna się tam znajdować mogiła co najmniej kilkunastu żołnierzy, którzy zginęli w walkach z Niemcami.

Rzeczywiście udało się nam trafić na tę mogiłę. Odnaleźliśmy szczątki 13 żołnierzy w pełnym oporządzeniu. Pierwszy etap prac terenowych już się zakończył. Będziemy je kontynuować w ciągu najbliższych tygodni.

Wiemy, że są także inne miejsca. Chcemy pozbierać szczątki poległych wówczas żołnierzy WP i przenieść na jeden cmentarz, gdzie zostanie urządzona kwatera polska. Cały czas jesteśmy w kontakcie z władzami Białorusi, z naszym odpowiednikiem z Ministerstwa Obrony RB, z którymi współpracujemy. Ta współpraca przynosi dobre efekty i we wrześniu powinniśmy zakończyć poszukiwania grobów polskich żołnierzy.

[link widoczny dla zalogowanych]

Carolina

W jakich innych miejscach na Białorusi znajdują się szczątki polskich żołnierzy?

- To są miejsca w rejonie Kobrynia i w samym Kobryniu. Na razie sprawdzamy różne dane, weryfikujemy je, dlatego za wcześnie, by o tym mówić. Miejsc, w których znajdują się mogiły żołnierzy WP i Polaków poległych we wrześniu 1939 r., jest jeszcze bardzo wiele. O wielu z nich niestety nic nie wiemy. Liczymy na to, że współpraca z białoruskimi specjalistami pozwoli na ich lokalizację.

Czy polskich żołnierzy zamordowali Niemcy czy inne formacje?

- Część poległych to żołnierze i osoby biorące udział w obronie Kobrynia przed niemieckim Korpusem Pancernym gen. H. Guderiana. Są też obywatele RP biorący udział w obronie miasta ze sformowanej wówczas Kompanii Ochotniczej. Część jednak to żołnierze zamordowani przez grasujące wówczas bandy komunistyczne, które uaktywniły się po wejściu Sowietów w granice RP. W wielu przypadkach mordów dokonywano prawdopodobnie z udziałem wojsk sowieckich czy funkcjonariuszy sowieckich służb bezpieczeństwa, którzy wyłapywali i mordowali polskich żołnierzy. Dzieje walk w okolicach Kobrynia i losów ludzi zmuszonych do walki z dwoma wrogami są bardzo dramatyczne i do dziś właściwie nieznane, więcej, zupełnie nieobecne w świadomości historycznej i pamięci Polaków.

[link widoczny dla zalogowanych]

Carolina

Ile spraw dotyczących polskich grobowców na Białorusi nie zostało dotychczas wyjaśnionych?

- Takich spraw jest całe mnóstwo, można liczyć je w setkach. Są związane głównie z II wojną światową oraz z powstaniami narodowymi czy wojną polsko-bolszewicką. Jeżeli chodzi o ostatnią wojnę, to są to mogiły Polaków, którzy walczyli na tym terenie z Niemcami, a później z Sowietami.

To miejsca zbrodni, egzekucji, różnego rodzaju pacyfikacji i rozstrzeliwań, mordów dokonywanych przez okupanta niemieckiego i sowieckiego. W ostatnim czasie przez półtora miesiąca prowadziliśmy z Białorusinami pierwsze po wielu latach rozmowy dotyczące współpracy mającej na celu realizację umowy dwustronnej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji.

Te rozmowy przynoszą pierwsze efekty. Mam nadzieję, że to jest dobry prognostyk tego, że wreszcie zastój panujący w tej sferze zostanie przełamany i będzie można podjąć konkretne działania w odniesieniu do wielu miejsc pamięci narodowej Polaków. Już rozmawiamy ze stroną białoruską na temat remontów dużych cmentarzy w rejonie brzeskim, ale przygotowujemy się również do innych inicjatyw. Chcę podkreślić dobrą atmosferę rozmów i współpracę przy realizacji zaplanowanych konkretnych działań.

[link widoczny dla zalogowanych]